چرخ خیاطی یا در حقیقت «ماشین خیاطی» (به فارسی تاجیکی: ماشین دوزندگی[1]) یک ماشین است که برای دوختن با استفاده از پارچه، چرم و غیره بکار می‌رود. چرخ خیاطی در دوره انقلاب صنعتی جهت کم کردن کار دستی و سرعت بخشیدن به امر تولید اختراع شد. با اختراع چرخ خیاطی از حدود سال 1870 تا به امروز، تغییرات بسیار زیادی در صنعت دوخت و تهیه لباس انجام شد.
سازوکار چرخ خیاطی
محتویات
1اجزای چرخ خیاطی
2تاریخچه
3انواع چرخ خیاطی
4جستارهای وابسته
5منابع
اجزای چرخ خیاطی
چرخ خیاطی از اجزای زیر تشکیل شده‌است.
ماسوره:قرقره کوچکی است که در بخش زیرین چرخ خیاطی قرار دارد.
ماکو: وسیله‌ای در ماشین بافندگی است که ماسوره بر روی آن قرار می‌گیرد؛ میله‌ای در چرخ خیاطی که قرقره بر روی آن قرار می‌گیرد.[2]
پدال:در بیشتر چرخ خیاطی‌ها جهت چرخاندن چرخ خیاطی به کمک نیروی برقی که به دینام وارد می‌شود چرخ را به حرکت در میاورد.
تاریخچه
اولین چرخ خیاطی ساخته شخصی به نام تامیس سنت انگلیسی است. وی ماشینی در سال 1790 به ثبت رسانید که کارش بسیار شبیه به دوخت زنجیره‌ای بود. البته هدف از ساخت این ماشین بیشتر دوختن چیزهای چرمی بود. اما هرگز این وسیله مورد استفاده قرار نگرفت و مخترع این اثر از اختراع خود سودی نبرد. تا اینکه در سال 1830 یک خیاط فرانسوی فقیر که بارتلمی تیمونیه نام داشت موفق شد با ذوق و ابتکار خلاقانه خود چرخ خیاطی را بسازد که بسیار شبیه چرخهای خیاطی امروزی بود. بعدها این وسیله در فرانسه مورد استقبال مردم قرار گرفت ولی گروهی از کارگران که وجود این اختراع را باعث کسادی کار خود می‌دیدند شبانه به کارگاه بارتلمی حمله کرده و همه چرخهای خیاطی او را نابود کردند و بارتلمی از غصه و فقر جان خود را از دست داد. همزمان با این اتفاق مرد دیگری در نیویورک بنام والترهنت چرخ خیاطی دیگری را ساخت. این چرخ دارای سوزنی بود که همانند سوزنهای امروزی چرخ خیاطی سوراخی کوچک در نوک خود داشت کار این سوزن، زدن کوکهای رُز بود. یعنی با نخ حلقه‌ای میان پارچه می‌زد و سپس حلقه دیگری آمده در حلقه اول مانند زنجیر قفل می‌شد. با همه اینها هنت هرگز موفق نشد که این اختراع خود را به ثبت برساند. تا روزگاری که افتخار ثبت نخستین چرخ خیاطی نصیب الیاس هاو شد. همچنین آیزک سینگر نیز یک چرخ خیاطی را در کشور آمریکا به ثبت رسانید.
آنگاه دعوای مفصلی بین سینگر و الیاس هاو بر سر این موضوع که حق تقدم با چه کسی است درگرفت. سرانجام هاو توانست در این نزاع پیروز از میدان بیرون رفته و از هر چرخ خیاطی که به بازار می‌آمد حق امتیاز به سود خود دریافت نماید.
انواع چرخ خیاطی
چرخ خیاطی در انواع مختلف وجود دارد. در دسته‌بندی کلی بر مبنای کاربرد، چرخ خیاطی را می‌توان به دو دسته چرخ خیاطی خانگی و چرخ خیاطی صنعتی طبقه‌بندی کرد. چرخ خیاطی صنعتی، یکی از انواع چرخ خیاطی است که برای انجام دوخت صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این چرخ خیاطی معمولاً تنها برای یک کار تخصص یافته‌است و با استفاده از آن می‌توان یک نوع دوخت را انجام داد. چرخ خیاطی صنعتی خود در انواع مختلف نظیر چرخ خیاطی سردوز، چرخ خیاطی راسته دوز، چرخ خیاطی میان دوز، چرخ خیاطی سرکیسه دوز و غیره وجود دارد.چرخ خیاطی صنعتی در ابعاد بزرگ و وزن نسبتاً بالا تولید می‌شوند از این رو می‌توان از این دستگاه برای حجم دوخت بالا استفاده کرد. چرخ خیاطی خانگی از نظر اندازه و وزن معمولاً نسبت به چرخ خیاطی صنعتی کوچکتر است و قیمت آن نیز کمتر می‌باشد . چرخ خیاطی خانگی مناسب برای زنان خانه‌دار و یا استفاده خانگی است. این نوع چرخ‌ها برای دوخت پارچه‌های مختلف قابل استفاده است و قادر به انجام هر نوع دوختی می‌باشند اما از آن‌ها نمی‌توان برای دوخت‌های سنگین استفاده کرد. چرخ دنده‌های این ماشین‌ها اغلب از جنس پلاستیک و یا نایلون می‌باشد، سرعت آن‌ها به نسبت چرخهای صنعتی زیاد نیست و برای افرادی که به آرامی کار میکنند، بسیار مناسب است. علاوه بر نوع استفاده این چرخ‌ها، می‌توان آن‌ها را برحسب کارایی و امکاناتشان به 4 نوع چرخ خیاطی دستی، چرخ خیاطی برقی، چرخ خیاطی کامپیوتری و چرخ خیاطی سردوز دسته‌بندی کرد.[3] این نمونه چرخ خیاطی را برای دوخت‌های خانگی استفاده می نمایند. چرخ خیاطی خانگی معمولاً قادر به انجام دوخت‌های متنوع است. برای انجام دوخت‌های متنوع با استفاده از این نوع چرخ خیاطی، سوزن آن را تغییر می‌دهند.برخی از انواع چرخ خیاطی نیز وجود دارند که دارای قابلیت گلدوزی نیز می‌باشند.
چرخ خیاطی دستی
این نوع چرخ خیاطی از جمله مدل‌های قدیمی چرخ خیاطی محسوب می‌شوند که برای دوختن نیازی به برق ندارد و با انرژی مکانیکی و از طریق به گردش درآوردن دسته چرخ خیاطی کار می‌کند و می‌توان از آن در دوخت پارچه‌های نیمه‌ضخیم و نازک بهره گرفت.
از مزایای چرخ خیاطی دستی می‌توان به قیمت ارزان آن اشاره کرد و همچنین دوام و عمر زیادی که به واسطه جنس فلزی خود دارند. هزینه? سرویس آن‌ها بسیار اندک است که این مسئله، یک ویژگی بسیار مهمی برای این دست چرخ خیاطی‌ها است. اگر خیاطی مبتدی یا در حال آموزش هستید و نگران خراب شدن چرخ خیاطیات هستید این نوع چرخ خیاطی برای شما مناسب است.
از معایب این چرخ فعالیت بیشتر فیزیکی نسبت به چرخهای برقی می‌باشد که اگر از این چرخ خیاطی‌ها آن به صورت مداوم استفاده کنید، دچار دست و پا درد می‌شوید که برای سلامتی شما اصلا خوب نیست و راه حل رفع این مشکل، خرید یک موتور و برقی کردن آن است که دیگر نیازی به چرخاندن با دست نخواهید داشت. از دیگر نکات منفی این نوع چرخ خیاطی آن است که نمی‌توانید با آن دوخت‌های حرفه‌ای انجام دهید و نمی‌توانید از بیشتر خدمات چرخهای خیاطی دیگر بهره ببرید. به‌طور مثال، نمی‌توانید با این چرخ‌ها گلدوزی کنید.
چرخ خیاطی برقی
چرخ خیاطی برقی نسبت به چرخهای دستی از قابلیت‌های بسیار بالاتری برخوردار بوده که کار را حتی برای ناآشناترین افراد به هنر خیاطی، بسیار آسان نموده است. البته هرچه این قابلیت‌ها بیشتر باشند، باید زمان بیشتری را برای آشنایی با نحوه کار با آن‌ها سپری کرده و در موقع خرید نیز هزینه بیشتری را پرداخت نمایید. بنابراین موقع خرید این دستگاه، حتماٌ میزان استفاده و نیاز خود به آن، میزان آشنایی به هنر خیاطی و نوع استفاده از دستگاه مانند استفاده ساده یا حرفه‌ای از آن را در نظر داشته باشید. این نوع از چرخ‌ها دارای یک موتور و پدال برقی می‌باشند که برق را به سمت سوزن هدایت می‌کند. سرعت چرخ با میزان فشاری که به وسیله پا بر روی پدال وارد می‌شود، کنترل می‌شود و خیاط را به کنترل پارچه با هر دو دست قادر می‌سازد. این چرخ خیاطی دارای صفحه دکمه است که انواع کوک‌ها و طول آن‌ها را کنترل می‌کند. برخی از این چرخ‌ها نظیر چرخ خیاطی کاچیران شامل عملکرد مکش خودکار، نخ قطع کن اتوماتیک و جا دکمه سوراخ کن خودکار هستند. این نوع ماشین‌ها قابلیت دوخت انواع پارچه‌ها و دوخت‌های مختلف را دارند.
چرخ خیاطی کامپیوتری
چرخ خیاطی کامپیوتری مناسب برای استفاده‌های تخصصی هستند و دارای صفحه نمایش می‌باشند. خیاط به کمک صفحه نمایشگر دوخت مورد نظر خود را انتخاب می‌کند. کشش مناسب اندازه و عرض مناسب برای هر نوع کوک کاملا قابل برنامه‌ریزی است. خیاط‌های با مهارت متوسط و یا بالا از این ماشین‌ها برای ساده تر کردن تکنیک دوخت‌های پیچیده تر استفاده میکنند. حتی یک خیاط مبتدی هم می‌تواند از یک سری کارهای اتوماتیک مثل کنترل کشش و یا نخ کردن از این نوع چرخ خیاطی‌های خانگی استفاده کنند.
چرخ خیاطی‌های کاملا کامپیوتری به کمک اتصال به یک کامپیوتر و دانلود نرم افزار مورد نظر مداوم بروزرسانی می‌شوند. چرخ خیاطی کامپیوتری قابلیت‌های بسیار بیشتری نسبت به چرخ خیاطی مکانیکی و چرخ خیاطی الکترونیکی دارند. آن‌ها صدها مدل کوک و دوخت دارند و کاربر می‌تواند حتی بیشتر از اینها را دانلود نماید. علاوه بر این کاربر می‌تواند مدل دوخت خود را خلق و حتی ذخیره‌سازی کند. این نوع چرخ خیاطی‌ها، موتور بسیار قوی دارند و در نتیجه قادر به دوخت پارچه‌های بسیار ضخیم هم هستند. استفاده مستمر و مداوم از آن‌ها بر روی این نوع چرخ‌ها تأثیر نمی‌گذارد و کیفیت دوخت چرخهای کامپیوتری بسیار عالی است و برای گلدوزی بسیار مناسب می‌باشند.
علاقه مندان دوخت که مایل به توسعه ظرفیت طراحی چرخ خیاطی خود هستند، بهتر است چرخ خیاطی کامپیوتری را انتخاب کنند که قابلیت اتصال به اینترنت را داشته باشد.
منبع:.wikipedia